Kwasy tłuszczowe dzielimy na nasycone oraz nienasycone, a te dalej na kwasy tłuszczowe jedno lub wielonienasycone – zawierające jedno lub więcej wiązań podwójnych, tj. omega. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (WNKT), które muszą być dostarczane do organizmu wraz z pożywieniem, różnicujemy z kolei na grupę kwasów omega-3 (ω-3; n-3) oraz grupę omega-6 (ω-6; n-6). Do pierwszych zaliczamy kwas α-linolenowy (ALA), eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA), natomiast do drugich: kwas linolowy (LA) i arachidonowy (AA). Jak określają badacze, proporcje pomiędzy obydwoma grupami wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie współczesnego człowieka wynoszą 20-15 do 1 na korzyść WNKT omega-6 (Yehuda, 2003). Wskazuje się, że spożywanie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (stanowiących ponad 30% wszystkich kwasów tłuszczowych występujących w układzie nerwowym człowieka) wpływa na przebieg wybranych procesów mózgowych (Yehuda i in., 2002; Innis, 2007). Przykładowo, kwasy DHA i EPA (omega-3) – dostępne między innymi w śledziu, pstrągu, makreli, dorszu, tuńczyku, łososiu, sardynce oraz owocach morza (Jańczyk, Socha, 2009) – pozytywnie oddziałowują na funkcjonowanie centralnego układu nerwowego (CUN) oraz przyczyniają się do ochrony dendrytów (przedłużeń ciała komórki nerwowej) przed patologicznymi zmianami (Samieri i in., 2008). Jak określili Scheltens i in. (2010), odpowiednia kombinacja składników odżywczych, w tym wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-3, związana jest z powstawaniem nowych synaps, czyli miejsc funkcjonalnego kontaktu między neuronami. Spadek udziału tych kwasów w diecie (WNKT n-3), powiązany jest z obniżeniem ludzkich możliwości w obszarze: zapamiętywania, uczenia się, odbioru bodźców węchowych i słuchowych (Crawford, Bazinet, Sinclair, 2009) czy funkcjonowania kognitywnego (Willatts, 2002). Określone zmiany w proporcji wielonienasyconych kwasów tłuszczowych łączone są także z gorszym funkcjonowaniem poznawczym – związanym z umiejętnością planowania, percepcji, podejmowania decyzji czy rozwiązywania problemów – oraz wzrostem skłonności do przejawiania zachowań agresywnych (Crawford, Bazinet, Sinclair, 2009). Reasumując podkreśla się, że suplementacja wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi z grupy omega-3 (szczególnie DHA i EPA) ma korzystny wpływ na rozwój mózgu oraz wielu funkcji psychicznych, które wpływają nie tylko na skuteczność działania sportowego.

Praca powstała na podstawie opracowania:

Bojkowski, Ł., Mojs, E. (2016). Rola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w wybranych obszarach psychologicznego funkcjonowania człowieka. W: Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu. 1(46), 92-96.

Wykorzystane piśmiennictwo:

1. Crawford, M.A., Bazinet, R.P., Sinclair, A.J. (2009). Fat intake and CNS functioning: ageing and disease. Ann. Nutr. Metab. 55, 202-228. 2. Innis, S.M. (2007). Dietary (n-3) fatty acids and brain development. J. Nutr. 137, 855-859. 3. Jańczyk, W., Socha, P. (2009). Kliniczne efekty suplementacji wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi ω-3. Standardy medyczne/Pediatria. 6, 100-111. 4. Samieri, C., Féart, C., Letenneur, L., Dartigues, J-F., Pérès, K., Auriacombe, S., Peuchant, E., Delcourt, C., Barberger-Gateau, P. (2008). Low plasma eicosapentaenoic acid and depressive symptomatology are independent predictors of dementia risk. Am J Clin Nutr. 88, 714-721. 5. Scheltens, P., Kamphuis, P.J., Verhey, F.R.J. Olde Rikkert, M.G.M., Wurtman, R.J., Wilkinson, D., Twisk, J.W.R., Kurz, A. (2010). Efficacy of a medical food in mild Alzheimer’s disease: a randomized, controlled trial. Alzheimers Dement. 6, 1-10. 6. Willatts, P. (2002). Long chain polyunsaturated fatty acids improve cognitive development. J Fam Health Care. 12, 5-7. 7. Yehuda, S., Rabinovitz, S., Carasso, R.L., Mostofsky, D. (2002). The role of polyunsaturated fatty acids in restoring the aging of neuronal membrane. Neurobiol Ageing. 23, 843-853. 8. Yehuda, S. (2003). Omega-6/Omega-3 ratio and brain related functions. World Rev. Nutr. Diet. 92, 37-56.