Wyznaczanie celów rozwojowych, czyli o corocznym celowaniu nie tylko do bramki!

Koniec roku kalendarzowego wiąże się często z refleksją, chęcią podsumowania minionych miesięcy, bieżących osiągnięć oraz doświadczonych rozczarowań. By przepracować ten czas z naszymi młodymi zawodnikami, warto wsłuchać się w ich subiektywne opinie oraz oceny dotyczące nowo nabywanych kompetencji, które mogą być związane między innymi z:

1. Rozwojem własnej osoby – poziomem samodzielności, samoobsługi, umiejętnością podejmowania decyzji, wyrażania myśli i uczuć.

2. Zdolnościami edukacyjnymi – między innymi czytaniem czy liczeniem.

3. Osiągnięciami społecznymi – możliwościami współdziałania, rozwiązywania trudności, budowania i rozwijania relacji.

W trakcie takich niezobowiązujących rozmów, można wykorzystywać podstawowe techniki aktywnego słuchania (parafrazowanie, klaryfikowanie, udzielanie informacji zwrotnych), praktykować pozytywne towarzyszenie oraz wspieranie (Dąbkowska, 2018).

Z kolei w trakcie rozmów dotyczących przyszłości, można zachęcać początkujących sportowców do wzięcia udziału w procesie określania swoich kompetencji (umiejętności, postaw i wiedzy) oraz priorytetów związanych z zaspakajaniem własnych potrzeb. W związku z tym, pracując nad tym obszarem rozwoju młodych adeptów sportu, wykorzystujmy aktywności związane z wyznaczaniem konkretnych oraz dostosowanych do wieku i możliwości dzieci celów, które powinny:

1. Skupiać się na konkretyzacji zindywidualizowanych potrzeb – nie pozostawiać wątpliwości co do ich precyzji oraz szczegółowości, gdzie na przykład samo stwierdzenie „chcę być lepszym, lepiej grać, zachowywać się lepiej” jest zbyt ogólne dla określenia znaczenia i wyznaczania kolejnych etapów bycia „lepszym” itp.

Przykładowe pytania pomocne przy konkretyzacji potrzeb:

• Jakiego dokładnie rezultatu oczekuje?

• Jakie dzięki temu osiągnę korzyści?

• Gdybym nie miał żadnych ograniczeń, to czego bym chciał?

• Co mogę stracić, a co zyskać po jego osiągnięciu?

2. Być możliwymi do zmierzenia – określać bieżącą rzeczywistość, stan wyjściowy oraz stopnie osiągalności (w miarach czasu, odległości, masy lub innej skali), które wskazują nam czy to co robimy prowadzi do systematycznych postępów.

Mierzalność celów można określić odpowiadając na pytania:

• Po czym rozpoznam, że jestem na dobrej drodze do osiągnięcia sukcesu?

• Jak zmierzę stopień zrealizowania planu?

• Po jakich kryteriach poznam, że zbliżam się do końca?

• W jaki sposób zmierzę, czy zamierzenia zostały osiągnięte?

3. Opierać się na atrakcyjności, jak i realności (!) zamierzeń – najchętniej podchodzimy do zadań, które są dla nas interesujące i pociągające, a jednocześnie osadzają się w realistycznych ramach pozwalających nam przeanalizować całą drogę lub wyznaczyć pierwsze kroki (Bueno, Weinberg, Fernandez-Castro i in., 2008).

Subiektywną atrakcyjność oraz realność celów opiszemy wykorzystując pytania:

• Z jakiego powodu jest to cel do którego dążę?

• Czy może jakiś cel jest ważniejszy od tego planowanego?

• Czy w praktyce mogę osiągnąć określony cel w takim wymiarze w jakim chcę?

• Czy istnieją jakieś trudności, które mogą przeszkodzić mi w jego osiągnięciu?

• Czy realizacja planu zależy tylko ode mnie czy również od decyzji innych osób?

4. Podlegać terminowości – osadzać się w konkretnych ramach czasowych (początku i końca), które powinny być dopasowane do trudności zadania. Pamiętajmy, że cele realizowane w trybie „bezterminowym” znikają często wśród licznych bieżących obowiązków (w odstępnie kolejnych dni, tygodni, miesięcy…).

Cele będą bardziej terminowe, gdy będą opierać się na pytaniach:

• Kiedy podejmę się zadania/zacznę?

• Jak często mam wykonywać pracę na rzecz realizacji planu?

• Kiedy dokładnie chcę to uzyskać?

• Kiedy zrealizuje ostatecznie swój cel?

Jednocześnie warto zwracać uwagę by planowane zamierzenia opierały się częściej na pozytywnych celach zadaniowych (skoncentrowanych na prawidłowym działaniu), niż na dążeniach wynikowych (ostatecznych rezultatach), były ukierunkowane na siebie (a nie przeciw innym), w dużej mierze były zależne głownie od nas, a nie od decyzji innych oraz pozwalały na określanie tzw. małych kroków, tj. stale weryfikowanych i modyfikowanych potrzeb (Habrat, Paszkowski, 2016), które wspierają w wytrwałości oraz możliwości odczuwania satysfakcji z wykonywalnej pracy. Pamiętajmy również, że opisywane aktywności rozwojowe można przeprowadzać nie tylko w formie rozmowy, ale także poprzez zabawy, wykonując plakaty czy prace, w których kolejne „szczeble” realizacji celów będą określane na przykład za pomocą drabin i strzałek, liczb, wycinanek, kolorowych grafik itp.

dr Łukasz Bojkowski – Psycholog Lech Poznań Football Academy. Pracownik Zakładu Psychologii Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Wykładowca na studiach podyplomowych „Psychologia sportu”. Doktor nauk o kulturze fizycznej. Absolwent psychologii wspierania rozwoju (Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS), wychowania fizycznego oraz studiów III stopnia z dziedziny nauk o zdrowiu (AWF w Poznaniu). Członek Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (PTP) oraz Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (PSTTSR). Laureat pierwszej edycji konkursu o stypendium prof. Z. Pietrasińskiego. Autor lub współautor licznych prac naukowych i popularnonaukowych, a także książek: „Wybrane próby testowe sprawności fizycznej ogólnej” (2014) i „Komunikacja interpersonalna w sporcie” (2016).