Zapraszamy do lektury pracy dra Łukasza Bojkowskiego (głównego psychologa Lech Poznań Football Academy). Przypominamy, że publikacje są przygotowywane i udostępniane co miesiąc.

Serdecznie zapraszamy do lektury!

---

Dziesięć zasad budowania i podtrzymywania motywacji w sporcie dziecięcym (część 2)

            W poprzednim artykule przedstawiono teoretyczne i praktyczne ujęcie tematyki związanej z motywacją. Opisano cztery zasady mające wpływać na motywację dzieci do aktywności fizycznej: branie pod uwagę czynników sytuacyjnych, wykorzystywanie sygnałów, motywowanie w oparciu o cel działania, wykorzystywanie obecności partnerów treningowych.

            Poniżej przedstawiono sześć kolejnych zasad, które podkreślają, że dla wzbudzenia i skutecznego podtrzymywania motywacji sportowej dzieci owocne mogą być takie działania rodzicielskie jak:

5. Próby zrozumienia różnych motywów uczestnictwa dziecka w sporcie – w artykule z kwietnia 2018 roku podkreślano, że istnieje wiele różnych przyczyn dla których młodzi zawodnicy angażują się w aktywność sportową. Jednymi z nich jest potrzeba zabawy, poczucia ekscytacji, ruchowego wyżycia się czy chęć przynależności do grupy (afiliacji). W związku z tym warto rozmawiać z dziećmi na temat tego, co sprawia im najwięcej przyjemności podczas zajęć (językiem dziecka: co jest w nich „najfajniejszego”). Jednocześnie należy zwracać uwagę na pojawiające się rodzicielskie wymagania, które w wielu przypadkach mogą okazywać się zbyt wygórowanymi oczekiwaniami, mocno wpływającymi na autonomiczne motywy oraz wybory zawodnika.

6. Rozwijanie motywacji wewnętrznej – aktywność dziecka powinna opierać się głównie na tych motywach, które skłoniły je do autonomicznego wyboru określonej dyscypliny sportu, czyli na motywacji wynikającej z zainteresowań i potrzeby rozwoju (o czym pisano także w punkcie piątym). By ją rozwijać można podjąć się wysiłku uświadomienia jej poprzez sporządzenie listy powodów, dla których z ciekawością i nieprzymuszoną radością przychodzi się na treningi (szukania między innymi odpowiedzi dziecka na pytania: „co sprawiło, że zdecydowałem się trenować akurat tą dyscyplinę sportu?”, „co lubię w niej najbardziej?”, „czy jestem zadowolony z tego jak się realizuję w danej dyscyplinie sportu?”), czy pozytywnych sytuacji związanych z udziałem w zajęciach (przypomnienie sukcesów). Sporządzenie takiej listy może oddziaływać także na sferę emocjonalną dziecka, ponieważ, jak dowodzą badania – emocje i motywacja (do czegoś) są ze sobą powiązane. Doświadczanie i wiedza na temat emocji pozytywnych pojawiających się w czasie naszej aktywności sprawia, że z większym zaangażowaniem podejmujemy się kolejnych wyzwań i prób z nią związanych.

7. Komunikowanie o postępach, a nie o deficytach – niniejszy punkt jest ściśle związany z umiejętnością komunikacji na linii rodzic – dziecko. Ponieważ niniejszy temat wymaga szerszego omówienia (co zostanie zrobione w jednej z najbliższych publikacji), w tym miejscu przypominam jedynie o elementarnych zasadach skutecznej komunikacji:

A. Oddzielania swoich obserwacji na temat czyjegoś zachowania od ocen.

B. Podkreślania i wyodrębniania (przyczyn, wyjątków, skutków) poprawnych wykonań.

C. Unikania radzenia komuś co musi zrobić, ale pytania o to co w kolejnym powtórzeniu mogłoby być wykonane inaczej.

D. Komunikowania krótko, precyzyjnie, bez emocji.

E. Unikania generalizacji tzn. uogólniania, które przejawia się w używaniu takich określeń jak „zawsze”, „nigdy”, „wszędzie” (np. „ty nigdy nie wiesz jak się zachować podczas gry i ciągle robisz te same błędy”).

8. Nie definiowanie przegranej na równi z porażką – świadomość dziecka, że jego nieudane zagranie lub przegrany mecz, wiąże się często z reprymendą ze strony opiekuna może skutecznie doprowadzić do szybkiego zaniechania uczestnictwa w zajęciach. Przyczyną tego jest wrażenie wskazujące na określoną zależność: „jeśli przegrywam jestem słaby, jeśli nie będę przegrywał to będę silny. Jeśli nie będę rywalizował to nie będę przegrywał, jeśli nie będę rywalizował to będę silny”. Zamiast takich komunikatów warto uświadomić dziecku, że porażki są naturalnym elementem nauki, zdarzają się wszystkim, są okazją do merytorycznych analiz, do wyciągnięcia wniosków oraz do uczenia się na własnych błędach. Podobnie rzecz ma się do przeżywania sukcesów, które są efektem naszej codziennej pracy, umiejętności podejmowania wyzwań i starań.

9. Rozmawianie o celach aktywności – udział dzieci w aktywności sportowej znajduje często swoje źródło w dziecięcych marzeniach bycia kolejnym Messim, Ronaldo czy Lewandowskim. Oczywiście droga od marzeń do ich realizacji jest często bardzo długa, stąd też w wielu przypadkach wartościową praktyką może być umiejętność ustalania celów (krótko, średnio, jak i długoterminowych), oraz zapoznanie się z praktycznymi technikami określania priorytetów. Na początku mogą one dotyczyć głównie rozwoju określonych umiejętności motorycznych oraz sprawności specjalnych, a w dalszej kolejności coraz bardziej zaawansowanych umiejętności mentalnych. Tutaj należy zwrócić także uwagę na planowanie szczegółowych małych kroków, które będą analizowane i poddawane refleksji (metoda Kaizen).

10. Dawanie przykładu swoim zachowaniem – na podstawie eksperymentu psychologicznego „Bobo doll study” (eksperyment lalki Bobo) z lat 60. psycholog Albert Bandura z Uniwersytetu Stanfordzkiego dowiódł, że ludzie uczą się nie tylko dzięki otrzymywaniu nagród i kar, ale także poprzez nienagradzaną obserwację (Bandura, Ross i Ross, 1961). W oryginalnej próbie cel eksperymentu dotyczył powtarzania zachowań nacechowanych agresją, jednak jego aplikacyjne wnioski pozwalają stwierdzać, że określone zjawisko może dotyczyć też innych obszarów funkcjonowania człowieka. W rezultacie podkreśla się, że zachęcając dzieci do regularnej aktywności sportowej, należy dawać im przykład swoim własnym zachowaniem: uczestnictwem w różnego typu aktywnościach, traktowaniem ich jako atrakcyjnego sposobu spędzania czasu wolnego. Wydawanie komend i poleceń: „idź pograć” czy „idź na rower”, w sytuacji gdy sami nie dajemy osobistego i aktywnego przykładu, może się często na niewiele zdawać.

           Przedstawienie oryginalnej wersji eksperymentu Bandury wraz z komentarzem autora dostępne jest pod linkiem: https://www.youtube.com/watch?v=dmBqwWlJg8U (Bandura's Bobo Doll Experiment; dostęp 27.05.2019). Oryginalne piśmiennictwo: Bandura, A., Ross, D., Ross, S.A. (1961). Transmission of aggression through imitation of aggressive models. W: The Journal of Abnormal and Social Psychology, 63, 575-582.

            Form motywowania do aktywności fizycznej może być oczywiście znacznie więcej. Wymienia się tutaj choćby: ukierunkowanie na zdrowotny charakter aktywności, przełamywanie lęków związanych z udziałem w zajęciach, dopilnowywanie odpowiedniego nawodnienia, czy zapewnianie czasu przeznaczonego na odpoczynek (brak motywacji może być efektem przemęczenia i niedożywania rozwijającego się organizmu).

Konsultacja i korekty: mgr Agnieszka Świątkowska (Zakład Psychologii AWF w Poznaniu)

---

dr Łukasz Bojkowski – Główny Psycholog Lech Poznań Football Academy. Pracownik Zakładu Psychologii AWF w Poznaniu. Wykładowca Uniwersytetu Dzieci. Doktor nauk o kulturze fizycznej. Absolwent psychologii wspierania rozwoju (Uniwersytet SWPS), wychowania fizycznego oraz studiów III stopnia z dziedziny nauk o zdrowiu (AWF w Poznaniu). Członek Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (PTP) oraz Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (PSTTSR). Laureat pierwszej edycji konkursu o stypendium prof. Z. Pietrasińskiego. Autor lub współautor licznych prac naukowych i popularnonaukowych, a także książek: „Wybrane próby testowe sprawności fizycznej ogólnej” (2014) i „Komunikacja interpersonalna w sporcie” (2016).