O przedwczesnych oczekiwaniach i ocenie w sporcie dzieci

            „…Ma większy talent od innych” – to zdanie, które słyszy się często ze strony wielu rodziców (jak i niestety od niektórych trenerów, asystentów czy nauczycieli) już na samym początku entuzjastycznej przygody dziecka ze sportem. Komentarze takie są bardzo często nieprzemyślane, nadużywane, wypowiadane bez wyraźnego uzasadnienia. Dlaczego? Głównie z tego powodu, że oceniając poziom umiejętności dzieci, odnosimy się często wyłącznie do prostych porównań młodego sportowca z innymi. Zapominamy przy tym, że: (1) każde dziecko rozwija się inaczej, tzn. w sposób silnie zindywidualizowany, (2) w jednej grupie treningowej współpracują ze sobą często osoby, które mogą charakteryzować się nie tylko odmiennym doświadczeniem treningowym, ale także różnym wiekiem biologicznym (tj. stanem zaawansowania rozwojowego).

            Współcześnie za zaniechaniem przedwczesnych ocen (w tym za odrzuceniem selekcji przez współzawodnictwo) postulują między innymi różnego rodzaju programy szkolenia sportowego. Jednym z nich jest – przedstawiony w artykule z kwietnia 2018 roku – długotrwały program optymalnego szkolenia Long Term Athlete Development (Robertson i Way, 2005; Côté, Baker i Abernethy, 2003). Jego cechą charakterystyczną jest to, że różnicuje on dyscypliny sportowe na te charakteryzujące się wczesną i późną specjalizacją, a także uwzględnia fazy rozwojowe i procesy związane z dojrzewaniem młodych adeptów sportu. W świetle założeń określonego programu szkolenia podkreśla się, że wszyscy młodzi sportowcy potrzebują odpowiednio dużo czasu by móc rozwinąć swoje umiejętności (nie tylko te fizyczne), czy też wszechstronnie przygotować się do rywalizacji. Uzasadnia się tym samym przypadki dzieci, które nie wyróżniając się na tle swoich koleżanek i kolegów pod względem ocen sportowych, poprawiają je wraz z czasem spędzonym na regularnych ćwiczeniach ukierunkowanych na zabawę i rozwój ogólny. Sytuacje takie dotyczą także dzieci, które uznawane były/są za „sportowo uzdolnione”, odznaczające się wysokimi umiejętnościami.

            Reasumując podkreśla się, że dodatkowa presja (mogąca pojawiać się także ze strony rodziców oraz nauczycieli) nie tylko nie wpływa na zwiększenie skuteczności dziecięcych treningów, ale może wręcz do nich zniechęcać. Nie da się bowiem przyspieszyć procesu dojrzewania młodego zawodnika, natomiast pochopną oceną można odebrać mu radość ze współzawodnictwa. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, w których brak szybkich efektów treningowych przenosi się na negatywny stosunek opiekuna do dziecka, pogłębiając w nim odczucia negatywne. Rozwiązaniem takiej sytuacji może być przyjmowanie wpierającej i empatycznej postawy rodzicielskiej, skoncentrowanej nawet na najmniejszych indywidualnych postępach dziecka (!), które pojawiają się również w innych niż sport dziedzinach życia (np. w szkole czy w kontaktach z rówieśnikami).

            Więcej o długotrwałym programie szkolenia sportowego LTAD można przeczytać w:

1. Côté, J., Baker, J., Abernethy, B. (2003). From play to practice: a developmental framework for the acquisition of expertise in team. W: J. Starkes, K.A. Ericsson (red.). Expert performance: advances in research on sport expertise. Champaign: Human Kinetics, 89-110.
2. Robertson, S., Way, R. (2005). Long-Term Athlete Development: A Made-in-Canada Model. W: Coaches report. 11(3), 6-12.